Dr. Bernadette van den Hoogen & Drs. Frederique de Graaf

Binnen het Erasmus MC wordt er door Dr. Bernadette van den Hoogen gekeken naar het verbeteren van het oncolytische Newcastle Disease Virus (NDV), om te gebruiken in viro-immunotherapie voor de behandeling van patiënten met alvleesklierkanker. Hiervoor heeft zij Drs. Frederique de Graaf aangenomen als promovenda.

Viro-immunotherapie maakt gebruik van oncolytische virussen. Deze virussen herkennen en doden tumorcellen, terwijl zij geen schade aanrichten in gezonde cellen en weefsels. Naast het direct doden van cellen, activeren deze virussen ook het immuunsysteem zodanig dat tumorcellen worden opgeruimd. Het activeren van het immuunsysteem door oncolytische virussen kan daarom leiden tot een effectieve anti-tumor respons. Deze virustherapie wordt gezien als een zeer interessante nieuwe aanpak tegen kanker door de bemoedigende resultaten die in de afgelopen jaren wereldwijd werden behaald, zowel in experimenteel onderzoek als in de eerste studies in patiënten. Het is uiteraard uitermate belangrijk dat deze therapie niet schadelijk is voor de patiënt en zijn omgeving.

Dr. van den Hoogen en Frederique onderzoeken welke aanpassingen kunnen worden aangebracht in het Newcastle Disease Virus om de veiligheid en activiteit te verbeteren. Dr. van den Hoogen is reeds in 2010 op verzoek van Prof. dr. Casper van Eijck, samen met Prof. Ron Fouchier begonnen met het onderzoeken van het Newcastle Disease Virus voor het gebruik in viro-immunotherapie bij patiënten met alvleesklierkanker. Meerdere onderzoeken, ook binnen het Erasmus MC, hebben aangetoond dat dit virus geen ziekte veroorzaakt in de mens, maar het kan wel ziekte veroorzaken in pluimvee. Bij het gebruik van dit virus als therapie in mensen, moeten we de kans dat pluimvee wordt besmet door behandelde patiënten tot een absoluut minimum beperken. Inmiddels hebben we aangetoond dat het Newcastle Disease Virus effectief is in het doden van zowel pancreas- als hersen tumoren, maar ook dat het virus veilig is tijdens de behandeling voor de patiënt en dat de veiligheid voor de omgeving iets verbeterd moet worden.

Frederique is in oktober 2016 begonnen met haar promotieonderzoek gericht op het verder verhogen van het anti-tumor potentieel van het Newcastle Disease Virus, terwijl de veiligheid voor mens en omgeving gewaarborgd blijft. Hiertoe worden de virussen genetisch veranderd. Het direct dodend vermogen wordt verhoogd als ook de immuun reactie die het virus opwekt. Frederique ontwikkelt daarom virussen die minder ziekte veroorzaken in pluimvee én die een betere anti tumor response in de patiënt opwekken. De verschillende virussen worden vervolgens getest op hun vermogen om tumoren te doden en op hun veiligheid voor de omgeving. Veelbelovende virussen zullen uiteindelijk getest worden in klinische trials.

Zodra de virusfaciliteit in het Erasmus MC in werking gaat, zal er hoogstwaarschijnlijk gestart worden met het produceren van niet genetisch gemanipuleerde NDV varianten. Hier kan een eerste klinische trial mee gedaan worden. Dit is de ‘proof of principle’, waar de veiligheid en werkzaamheid van het virus op de patiënt mee wordt onderstreept. De patiënten zullen het virus via een injectie toegediend krijgen, waarna de gezondheid van de patiënt gemonitord wordt en er wordt gekeken of de patiënt het virus uitscheidt. De patiënt zal het ziekenhuis pas verlaten wanneer hij of zij geen virus meer uitscheidt, zodat het virus niet kan worden verspreid in de omgeving. Prof. Fouchier, Dr. van den Hoogen en Prof. Hoeben van het LUMC hebben een beurs ontvangen van STW (Stichting voor de Technische Wetenschappen, van NWO) om de veiligheid van NDV voor de omgeving te onderzoeken en om methodes te ontwikkelen om tijdens klinische trials de veiligheid van patiënt en omgeving te monitoren en te verzekeren.

Als de resultaten na de eerste klinische trials goed zijn, zullen hierna de genetisch gemanipuleerde virussen geproduceerd worden, waar aan de hand van de celkweekproeven van gedacht wordt dat dit een hogere effectiviteit heeft. Dit gebeurt stapsgewijs omdat de resultaten moeten uitwijzen wat de effecten zijn op de patiënt.

Wanneer de virusfaciliteit operationeel is in het Erasmus MC, durf ik niet te zeggen, maar dankzij Support Casper gaat het wel allemaal veel sneller, dan wanneer de stichting er niet zou zijn. , aldus Dr. Bernadette van den Hoogen.

De verwachting is dat we over vijf jaar klinische trials uit voeren en over tien jaar zou viro-immuno-therapie een nieuwe behandelmethode voor patiënten met alvleesklierkanker moeten kunnen zijn. Iedere patiënt is en reageert anders, waardoor we ons zullen richten op gepersonaliseerde therapie, met de verschillende oncolytische virussen. Tegen die tijd is de bewustwording van de maatschappij omtrent de doeltreffendheid van het gebruik van oncolytische virussen voor de behandeling van kanker sterk verbeterd.

Dr. van den Hoogen is één van de initiatiefnemers, tezamen met Prof. R. Hoeben van het LUMC en Dr. M. Lamfers, afdeling neurochirurgie van het EMC, van het OVIT consortium (oncolytische viro-immunotherapie). OVIT is in 2012 gestart -in eerste instantie zonder financiering- door een interdisciplinair team wetenschappers op het gebied van oncologie, virologie, immunologie en artsen van verschillende universiteiten, met als doel kennisdeling op het gebied van oncolytische virussen te faciliteren en om een front te kunnen vormen voor de noodzaak van deze innovatieve behandelmethoden. De samenwerking binnen OVIT is er op gericht om viro-immunotherapie zo spoedig mogelijk naar de kliniek te brengen. Binnen OVIT hebben verschillende onderzoekers beurzen ontvangen voor hun onderzoek naar viro-immunotherapie, zoals van KWF en STW, maar vooral de stichting Support Casper levert een belangrijke bijdrage aan de verschillende onderzoeken binnen OVIT. De samenwerking tussen onderzoekers vanuit verschillende disciplines en universiteiten, maakt het OVIT consortium zo uniek.

Meer interviews